Ta đừng bao giờ quên rằng ta không phải là một cá thể tồn tại biệt
lập. Ta phải luôn chịu sự tương tác của bao nguồn lực xung quanh, từ
bạn bè, gia đình, đến xã hội và cả vũ trụ bao la nữa. Dù ta có tài năng
đến đâu, dù ta có chuẩn bị kỹ lưỡng đến mức nào, thì những điều bất
như ý vẫn cứ xảy ra theo lẽ tự nhiên của nó. Có thành thì phải có bại,
có hợp thì phải có tan. Tại sao ta chỉ muốn thành và hợp, còn bại và
tan để cho ai? Lúc may mắn sao ta không tự hỏi mình có thật xứng
đáng với những thành quả ấy và có nên đón nhận nó hay không. Vậy
mà mỗi khi gặp xui rủi thì ta lại khóc than ầm ĩ, đòi hỏi sự công bằng.
Ta đã hưởng thụ quá nhiều từ những tặng phẩm của vũ trụ rồi thì lâu
lâu bị vũ trụ lấy lại để chia sớt cho kẻ khác, thiết tưởng đó cũng là lẽ
tự nhiên chứ đâu có gì là thua thiệt!
Đối với những mất mát quá lớn thì tất nhiên phải cần có thời gian
ta mới chấp nhận hoàn toàn được, nên việc phản ứng lại cũng là lẽ
thường tình. Nhưng có những điều quá đỗi bình thường, nếu không
nói là quá tầm thường mà ta cũng than khổ thì đó là lỗi của ta. Như
trời mưa cũng khổ, kẹt xe cũng khổ, bị lỗi hẹn cũng khổ, thức ăn
không vừa miệng cũng khổ, chiều cao không như ý cũng khổ, mau già
cũng khổ, không ai hỏi thăm cũng khổ, được nhiều người thương

cũng khổ Những nỗi khổ ấy là do nơi hoàn cảnh hay vì lòng tham
của ta quá lớn? Hãy bình tâm nhìn lại xem! Không ai có thể làm cho
ta khổ được cả, nếu ta có hiểu biết đúng đắn và khả năng chấp nhận
đủ lớn. Để có được khả năng chấp nhận rộng lớn, ta cần phải biết thu
gọn lại những mong cầu không cần thiết của mình. Ngay cả với những
điều được cho là chính đáng, nếu thấy không có nó mà ta vẫn có thể
sống vững vàng và hạnh phúc được, thì ta cũng nên cố gắng khước từ
để tâm ta bớt lệ thuộc vào hoàn cảnh. Nhờ vậy, khi hoàn cảnh biến
động thì ta vẫn an nhiên bất động.
Ngoài ra, ta cũng nên luyện tập cho mình cách đối mặt với khó
khăn, hoặc tự tạo cho mình một cách nghĩ, cách sống đừng quá cầu
mong sự an toàn, để cho sức chịu đựng trong ta được lớn mạnh. Ta
thấy những đứa trẻ lớn lên trong môi trường được bảo bọc quá đầy
đủ, khi bước vào đời không có chút vốn liếng kinh nghiệm nào mang
theo để chống chọi với những nghịch cảnh, nên chỉ cần một tác động
nhỏ như bị chê bai là chúng dễ dàng chao đảo và muốn bỏ cuộc ngay.
Cũng như những loại cây mọc trên đất tơi xốp, trông xanh tươi mơn
mởn, nhưng chỉ cần một cơn gió lớn đi ngang qua là gãy đổ. Còn
những loại cây mọc trên đá núi, tuy dáng dấp khẳng khiu nhưng độ
bám rất vững vàng. Cho nên, ta không thể cầu nguyện cho cuộc đời
đừng xô đẩy mình vào những hoàn cảnh nghiệt ngã, nhưng ta có thể
làm cho mình không bị ngã gục trước sóng gió cuộc đời bằng sự vững
chãi từ chính trái tim mình.
Để có được trái tim ấy, ta phải biết đặt mình vào khuôn khổ của
sự đào luyện, chứ không thể do sự ép buộc mà được. Nghĩa là ta vừa
phải giới hạn sự hưởng thụ, cũng vừa phải tập đối đầu với mọi
nghịch cảnh. Ta đừng vội kêu ca: sống mà không hưởng thụ thì sống
để làm gì? Có ai cấm ta hưởng thụ đâu. Nhưng cái gì cũng có cái giá
của nó cả. Nếu ta cứ dung dưỡng cho cái tôi yếu đuối mãi thì đừng hỏi
tại sao đời mình cứ khổ đau hoài. Dĩ nhiên, với một người đã có trái
tim vững chãi thì bao nhiêu danh lợi cũng không là vấn đề. Họ có đủ
bản lĩnh để vượt lên trên danh lợi, hay sử dụng nó một cách hữu ích
cho đời. Song, thực tế số người có ý niệm muốn buông bỏ thói quen
hưởng thụ rất hiếm, và số người làm được lại càng hiếm hơn. Nhất là
trong tình trạng hiện nay, người ta dám đạp đổ cả thành trì đạo đức
để tranh giành quyền lợi, bất chấp mọi hậu quả. Có lẽ vì thế mà đời
sống ngày càng nhiều khổ đau hơn. Nó đã trở thành bản trường ca
bất tận của con người.

Đúng, khổ đau là một thực tại không thể chối cãi, nhưng đó chỉ là
do trình độ cảm nhận của con người. Khổ đau vốn không phải là bản
chất đã định sẵn của cuộc đời này. Bởi xét cho cùng thì không có gì là
khổ đau cả. Do guồng máy tâm thức trong ta vận hành sai lệch, nên
nó đã tạo ra những phản ứng chống đối lại những hoàn cảnh mà nó
cho là trái nghịch. Rất may, guồng máy tâm thức ấy là một hợp thể
linh động, nên có thể điều chỉnh được. Chỉ cần ta có nhận thức đúng
đắn thì mọi cảm xúc trong ta đều không ngừng tương tác với vạn vật,
để tâm lý không tiếp tục tạo ra những phản ứng ích kỷ. Đồng thời, ta
cần có một khả năng quan sát thật tinh tường về những thói quen mà
ta đã tạo dựng từ trong quá khứ đến nay. Tiến trình tháo gỡ những
tâm lý tiêu cực ấy chính là tiến trình vượt thoát khổ đau. Nói chung,
càng bớt tự ái là càng bớt khổ đau. Hết vì cái tôi là hết khổ đau.
Đúng ra, ta cần phải biết ơn khổ đau. Khổ đau vừa giúp ta ý thức
được cái gì là hạnh phúc, vừa giúp khả năng chịu đựng trong ta lớn
mạnh, để ta có thể phát tiết hết bản năng sinh tồn tiềm ẩn của mình.
Cũng như nếu không bị lạc đường, ta sẽ khó biết mình vốn rất sợ hãi;
nếu không bị xúc phạm, ta sẽ khó biết rõ mức độ nóng giận của mình;
nếu không bị dối gạt, ta sẽ khó biết mình cũng rất dễ tổn thương; nếu
không bị bỏ rơi, ta sẽ khó thấy được tính yếu đuối và dựa dẫm của
mình. Chính nhờ bản năng sinh tồn biểu hiện mà ta thấy rõ từng ngõ
ngách sâu kín của phiền não tạo nên khổ đau. Từ đó, ta biết cách điều
chỉnh lại tâm thức và nếp sống của mình, sao cho hài hòa với sự vận
hành của vũ trụ. Nhờ đó, sự hiểu biết và tình thương trong ta bừng
nở. Ta có thể đi giữa thăng trầm của cuộc đời này một cách thong
dong tự tại mà không còn lo sợ những nghịch cảnh bất ngờ.
Có thể nói tâm ta như thế nào thì ta sẽ cảm nhận khổ đau như thế
ấy. Vì khổ đau vốn từ tâm sinh ra, mà cũng từ tâm diệt đi.
Nếu không có khổ đau
Biết đâu là hạnh phúc
Nhờ mộng mị hôm nào
Ta tìm về tỉnh thức.